“其以义理相咨访”的意思及全诗出处和翻译赏析

wèn shuō
问说

jūn zǐ zhī xué bì hǎo wèn.
君子之学必好问。
wèn yǔ xué, xiāng fǔ ér xíng zhě yě.
问与学，相辅而行者也。
fēi xué wú yǐ zhì yí, fēi wèn wú yǐ guǎng shí hào xué ér bù qín wèn, fēi zhēn néng hào xué zhě yě.
非学无以致疑，非问无以广识；好学而不勤问，非真能好学者也。
lǐ míng yǐ, ér huò bù dá yú shì shí qí dà yǐ, ér huò bù zhī qí xì, shě wèn, qí xī jué yān? xián yú jǐ zhě, wèn yān yǐ pò qí yí, suǒ wèi" jiù yǒu dào ér zhèng" yě.
理明矣，而或不达于事；识其大矣，而或不知其细，舍问，其奚决焉？贤于己者，问焉以破其疑，所谓“就有道而正”也。
bù rú jǐ zhě, wèn yān yǐ qiú yī de, suǒ wèi" yǐ néng wèn yú bù néng, yǐ duō wèn yú guǎ" yě.
不如己者，问焉以求一得，所谓“以能问于不能，以多问于寡”也。
děng yú jǐ zhě, wèn yān yǐ zī qiē cuō, suǒ wèi jiāo xiāng wèn nàn nà n, shěn wèn ér míng biàn zhī yě.
等于己者，问焉以资切磋，所谓交相问难(nàn)，审问而明辨之也。
shū bù yún hū?" hào wèn zé yù.
《书》不云乎？“好问则裕。
" mèng zǐ lùn:" qiú fàng xīn", ér bìng chēng yuē" xué wèn zhī dào", xué jí jì yǐ wèn yě.
”孟子论：“求放心”，而并称曰“学问之道”，学即继以问也。
zi sī yán" zūn dé xìng", ér guī yú" dào wèn xué", wèn qiě xiān yú xué yě.
子思言“尊德性”，而归于“道问学”，问且先于学也。
gǔ zhī rén xū zhōng lè shàn, bù zé shì ér wèn yān, bù zé rén ér wèn yān, qǔ qí yǒu yì yú shēn ér yǐ.
古之人虚中乐善，不择事而问焉，不择人而问焉，取其有益于身而已。
shì gù kuáng fū zhī yán, shèng rén zé zhī, chú ráo rá o zhī wēi, xiān mín xún zhī, shùn yǐ tiān zǐ ér xún yú pǐ fū, yǐ dà zhī ér chá jí ěr yán, fēi gǒu wèi qiān, chéng qǔ shàn zhī hóng yě.
是故狂夫之言，圣人择之，刍荛(ráo)之微，先民询之，舜以天子而询于匹夫，以大知而察及迩言，非苟为谦，诚取善之弘也。
sān dài ér xià, yǒu xué ér wú wèn, péng yǒu zhī jiāo, zhì yú quàn shàn guī guò zú yǐ, qí yǐ yì lǐ xiāng zī fǎng, zī zī yān wéi jìn xiū shì jí, wèi zhī duō jiàn yě, kuàng liú sú hū? shì jǐ ér fēi rén, sú zhī tóng bìng.
三代而下，有学而无问，朋友之交，至于劝善规过足矣，其以义理相咨访，孜孜焉唯进修是急，未之多见也，况流俗乎？是己而非人，俗之同病。
xué yǒu wèi dá, qiáng yǐ wéi zhī lǐ yǒu wèi ān, wàng yǐ yì duó.
学有未达，强以为知；理有未安，妄以臆度。
rú shì, zé zhōng shēn jǐ wú kě wèn zhī shì.
如是，则终身几无可问之事。
xián yú jǐ zhě, jì zhī ér bù yuàn wèn yān bù rú jǐ zhě, qīng zhī ér bù xiè wèn yān děng yú jǐ zhě, xiá xiá zhī ér bù gān wèn yān, rú shì, zé tiān xià jǐ wú kě wèn zhī rén.
贤于己者，忌之而不愿问焉；不如己者，轻之而不屑问焉；等于己者，狎xiá之而不甘问焉，如是，则天下几无可问之人。
rén bù zú fú yǐ, shì wú kě yí yǐ, cǐ wéi shī xīn zì yòng ěr.
人不足服矣，事无可疑矣，此唯师心自用耳。
fū zì yòng, qí xiǎo zhě yě zì zhī qí lòu ér jǐn hù qí shī, níng shǐ xué zhōng bù jìn, bù yù xū yǐ xià rén, cǐ wéi hài yú xīn shù zhě dà, ér dǎo zhī zhě cháng shí zhī bā jiǔ.
夫自用，其小者也；自知其陋而谨护其失，宁使学终不进，不欲虚以下人，此为害于心术者大，而蹈之者常十之八九。
bù rán, zé suǒ wèn fēi suǒ xué yān: xún tiān xià zhī yì wén bǐ shì yǐ kuài yán lùn shèn qiě xīn zhī suǒ yǐ míng zhě, wèn zhī rén yǐ shì qí néng, shì zhī zhì nán jiě zhě, wèn zhī rén yǐ qióng qí duǎn.
不然，则所问非所学焉：询天下之异文鄙事以快言论；甚且心之所已明者，问之人以试其能，事之至难解者，问之人以穷其短。
ér fēi shì zhě, suī yǒu qiè yú shēn xīn xìng mìng zhī shì, kě yǐ shōu qǔ shàn zhī yì, qiú yī qū jǐ yān ér bù kě de yě.
而非是者，虽有切于身心性命之事，可以收取善之益，求一屈己焉而不可得也。
jiē hū! xué zhī suǒ yǐ bù néng jǐ jī yú gǔ zhě, fēi cǐ zhī yóu hū? qiě fú bù hǎo wèn zhě, yóu xīn bù néng xū yě xīn zhī bù xū, yóu hào xué zhī bù chéng yě.
嗟乎！学之所以不能几(jī)于古者，非此之由乎？且夫不好问者，由心不能虚也；心之不虚，由好学之不诚也。
yì fēi bù qián xīn zhuān lì zhī dí, qí xué fēi gǔ rén zhī xué, qí hǎo yì fēi gǔ rén zhī hǎo yě, bù néng wèn yí yě.
亦非不潜心专力之敌，其学非古人之学，其好亦非古人之好也，不能问宜也。
zhì zhě qiān lǜ, bì yǒu yī shī.
智者千虑，必有一失。
shèng rén suǒ bù zhī, wèi bì bù wéi yú rén zhī suǒ zhī yě yú rén zhī suǒ néng, wèi bì fēi shèng rén zhī suǒ bù néng yě.
圣人所不知，未必不为愚人之所知也；愚人之所能，未必非圣人之所不能也。
lǐ wú zhuān zài, ér xué wú zhǐ jìng yě, rán zé wèn kě shǎo yé? zhōu lǐ, wài cháo yǐ xún wàn mín, guó zhī zhèng shì shàng wèn jí shù rén, shì gù guì kě yǐ wèn jiàn, xián kě yǐ wèn bù xiào, ér lǎo kě yǐ wèn yòu, wéi dào zhī suǒ chéng ér yǐ yǐ.
理无专在，而学无止境也，然则问可少耶？《周礼》，外朝以询万民，国之政事尚问及庶人，是故贵可以问贱，贤可以问不肖，而老可以问幼，唯道之所成而已矣。
kǒng wén zi bù chǐ xià wèn, fū zǐ xián zhī.
孔文子不耻下问，夫子贤之。
gǔ rén yǐ wèn wèi měi dé, ér bìng bú jiàn qí yǒu kě chǐ yě, hòu zhī jūn zǐ fǎn zhēng yǐ wèn wèi chǐ, rán zé gǔ rén suǒ shēn chǐ zhě, hòu shì qiě xíng zhī ér bù yǐ wéi chǐ zhě duō yǐ, bēi fū!
古人以问为美德，而并不见其有可耻也，后之君子反争以问为耻，然则古人所深耻者，后世且行之而不以为耻者多矣，悲夫！