“日食人一升”的意思及全诗出处和翻译赏析

yì tián jì
义田记

fàn wén zhèng gōng, sū rén yě, píng shēng hào shī yǔ, zé qí qīn ér pín, shū ér xián zhě, xián shī zhī.
范文正公，苏人也，平生好施与，择其亲而贫，疏而贤者，咸施之。
fāng guì xiǎn shí, zhì fù guō cháng rěn zhī tián qiān mǔ, hào yuē yì tián, yǐ yǎng jì qún zú zhī rén.
方贵显时，置负郭常稔之田千亩，号曰义田，以养济群族之人。
rì yǒu shí, suì yǒu yī, jià qǔ xiōng zàng, jiē yǒu shàn.
日有食，岁有衣，嫁娶凶葬，皆有赡。
zé zú zhī zhǎng ér xián zhě zhǔ qí jì, ér shí gòng chū nà yān.
择族之长而贤者主其计，而时共出纳焉。
rì shí rén yī shēng, suì yī rén yī jiān, jià nǚ zhě wǔ shí qiān, zài jià zhě sān shí qiān, qǔ fù zhě sān shí qiān, zài qǔ zhě shí wǔ qiān, zàng zhě rú zài jià zhī shù, zàng yòu zhě shí qiān.
日食人一升，岁衣人一缣，嫁女者五十千，再嫁者三十千，娶妇者三十千，再娶者十五千，葬者如再嫁之数，葬幼者十千。
zú zhī jù zhě jiǔ shí kǒu, suì rù gěi dào bā bǎi hú.
族之聚者九十口，岁入给稻八百斛。
yǐ qí suǒ rù, gěi qí suǒ jù, pèi rán yǒu yú ér wú qióng.
以其所入，给其所聚，沛然有余而无穷。
píng ér jiā jū qí dài zhě yǔ yān shì ér jū guān zhě bà qí gěi.
屏而家居俟代者与焉；仕而居官者罢其给。
cǐ qí dà jiào yě.
此其大较也。
chū, gōng zhī wèi guì xiǎn yě, cháng yǒu zhì yú shì yǐ, ér lì wèi dǎi zhě èr shí nián.
初，公之未贵显也，尝有志于是矣，而力未逮者二十年。
jì ér wèi xī shuài, jí cān dà zhèng, yú shì shǐ yǒu lù cì zhī rù, ér zhōng qí zhì.
既而为西帅，及参大政，于是始有禄赐之入，而终其志。
gōng jì mò, hòu shì zǐ sūn xiū qí yè, chéng qí zhì, rú gōng zhī cún yě.
公既殁，后世子孙修其业，承其志，如公之存也。
gōng suī wèi chōng lù hòu, ér pín zhōng qí shēn.
公虽位充禄厚，而贫终其身。
mò zhī rì, shēn wú yǐ wéi liǎn, zi wú yǐ wéi sàng, wéi yǐ shī pín huó zú zhī yì, yí qí zi ér yǐ.
殁之日，身无以为敛，子无以为丧，唯以施贫活族之义，遗其子而已。
xī yàn píng zhòng bì chē léi mǎ, huán zǐ yuē: shì yǐn jūn zhī cì yě.
昔晏平仲敝车羸马，桓子曰：「是隐君之赐也。
yàn zǐ yuē: zì chén zhī guì, fù zhī zú, wú bù chéng chē zhě mǔ zhī zú, wú bù zú yú yī shí zhě qī zhī zú, wú dòng něi zhě qí guó zhī shì, dài chén ér jǔ huǒ zhě, sān bǎi yú rén.
」晏子曰：「自臣之贵，父之族，无不乘车者；母之族，无不足于衣食者；妻之族，无冻馁者；齐国之士，待臣而举火者，三百余人。
yǐ cǐ ér wèi yǐn jūn zhī cì hū? zhāng jūn zhī cì hū? yú shì qí hóu yǐ yàn zǐ zhī shāng ér shāng huán zi.
以此而为隐君之赐乎？彰君之赐乎？」于是齐侯以晏子之觞而觞桓子。
yǔ cháng ài yàn zǐ hǎo rén, qí hóu zhī xián, ér huán zi fú yì yě.
予尝爱晏子好仁，齐侯知贤，而桓子服义也。
yòu ài yàn zǐ zhī rén yǒu děng jí, ér yán yǒu cì yě xiān fù zú, cì mǔ zú, cì qī zú, ér hòu jí qí shū yuǎn zhī xián.
又爱晏子之仁有等级，而言有次也；先父族，次母族，次妻族，而后及其疏远之贤。
mèng zǐ yuē: qīn qīn ér rén mín, rén mín ér ài wù.
孟子曰：「亲亲而仁民，仁民而爱物。
yàn zǐ wèi jìn zhī.
」晏子为近之。
guān wén zhèng zhī yì, xián yú píng zhòng, qí guī mó yuǎn jǔ yòu yí guò zhī.
观文正之义，贤于平仲，其规模远举又疑过之。
wū hū! shì zhī dōu sān gōng wèi, xiǎng wàn zhōng lù, qí dǐ dì zhī xióng, chē yú zhī shì, shēng sè zhī duō, qī nú zhī fù, zhǐ hū yī jǐ ér yǐ, ér zú zhī rén bù dé qí mén ér rù zhě, qǐ shǎo yě zāi! kuàng yú shī xián hū! qí xià wèi qīng, wèi dài fū, wèi shì, lǐn shāo zhī chōng, fèng yǎng zhī hòu, zhǐ hū yī jǐ ér yǐ ér zú zhī rén cāo piáo náng wèi gōu zhōng jí zhě, yòu qǐ shǎo zāi? kuàng yú tā rén hū! shì jiē gōng zhī zuì rén yě.
呜呼！世之都三公位，享万锺禄，其邸第之雄，车舆之饰，声色之多，妻孥之富，止乎一己而已，而族之人不得其门而入者，岂少也哉！况于施贤乎！其下为卿，为大夫，为士，廪稍之充，奉养之厚，止乎一己而已；而族之人操瓢囊为沟中瘠者，又岂少哉？况于他人乎！是皆公之罪人也。
gōng zhī zhōng yì mǎn cháo tíng, shì yè mǎn biān yú, gōng míng mǎn tiān xià, hòu bì yǒu shǐ guān shū zhī zhě, yǔ kě wú lù yě.
公之忠义满朝廷，事业满边隅，功名满天下，后必有史官书之者，予可无录也。
dú gāo qí yì, yīn yǐ yí yú shì yún.
独高其义，因以遗于世云。